تاریخچه عکاسی در اردبیل از زبان استاد حمید رهبری

نوشته حاضر یاداشتی است ، که توسط یکی از عکاسان پیشکسوت اردبیل به نام استاد حمید رهبری در تاریخ ۰۵\۰۳\۹۳ نگاشته شده است . این نوشته به موضوع پدیداری صنعت عکاسی در ایران و اردبیل پرداخته است .

که ایشان طبق تحقیقات و شنیده هایی که در طول زندگی حرفه ای خود جمع آوری نموده را به رشته تحریر در آورده است . اصل سند نوشته از طریق کانال پیشکسوتان عکاسی اردبیل در اختیار استودیو تولید محتوای تصویرگر قرار داده شده است .

مطالب کوتاه از تاریخ عکاسی در ایران از حمید رهبری

شنیده ام سه سال پس از اختراع فن عکاسی توسط ( فیلیپس ) فرانسوی در سال ۱۸۲۲ م در اوایل سلطنت ناصر الدین شاه قاجار می باشد . فرخ خان امین الممالک شخصی به نام فرانسیس کارلهیان از فرانسه را جهت تعلیم فنون عکاسی به ایران آورد.

تا ناصرالدین شاه قاجار و سایر علاقمندان دربار را فن عکاسی بیاموزند .شاهزاده قاسم میرزا الدین و ناصر الدین شاه قاجار همزمان فن عکاسی را فرا گرفته و عکس های زیادی از ایشان در کاخ گلستان موجود است . سپس افراد کثیری از کشور های روسیه ، فرانسه ، ایتالیا ، اتریش به تهران دعوت شدند تا در مدرسه داروالفنون عکاسی تعلیم و نیز زبان فرانسه و انگلیسی تدریس نمایند .

نیکلای پاولوف روسی ، وژدل ریشار فرانسوی که نام خود را در ایران به میرزا رضاخان تغییر داده بود ، اولین کسانی بودند که روش کار عکاسی بر صفحه ی نقره ای ( داگرئوتایپ ) را به اتمام رسانیدند . همزمان با ناصرالدین شاه ، افراد دیگری از جمله رضا عکاسباشی ، حسنعلی عکاس ، آقا یوسف عکاس ، خلیل الدوله قاجار ، میرزا احد صنیع السلطنه ، قاسم امین محمد تقی نوری ، میرزا ابراهیم خان عکاس باشی ، آنتوان خان سوریوگین ، عبد الله خان از عکاسان پر کار زمان ناصری بوده اند . عکس های زیادی از آنها در کاخ گلستان موجود است .

تنها عکاسخانه تهران در کاخ گلستان دایر بود ، به نام عکاسخانه مبارکه همایونی که به امور شخصی دربار اختصاص داشت ، و مردم نمیتوانستند از آنجا استفاده کنند . شخصی به نام عباسعلی بیگ شاگردی را عکاسی آموخت و عکاسخانه ای درباب همایون دایر کرد تا مردم در آن مکان عکس تهیه نمایند .

بعد از تهران شهرستان های رشت ، تبریز ، اردبیل و اصفهان به علت رفت و آمد تجار به روسیه و شهر های مسکو ، باکو و آشنایی با عکاسان روسی نیز در رفت و آمد های فصلی خویش به ایران و شهر های مختلف عکاسخانه های سیار دایر نموده و عکس هایی از مردم ایران تهیه کرده اند . اکنون بسیاری از آن عکس ها در دست مردم باقیست و در کتابهایی به نام اردبیل قدیم و تبریز قدیم بچاپ رسیده است .

و نیز تعدادی از عکاسان روسی و ارمنی و آشوری و رومانی توانستند در ایران ساکن شوند و عکاسخانه هایی دایر نمایند و شاگردان ایرانی را نیز عکاسی بیاموزند. خانک بیشتر عکاسان قدیمی ایران دست آموز عکاسان ارامنه ، روسی ، فرانسوی بوده اند .آنها نیز شاگردان هم وطن خویش را با فن عکاسی آشنا نمودنند .

از همکاران اینجانب در خبرگزاری پارس (شاهمیرزایان و هانریک شهبازیان ) از جمله ارامنه هم وطن ما بودند که در کمال صمیمیت پا به پای دیگر همکاران فعالیت داشتند . جا دارد به تعدادی از عکاسان قدیم تهران اشاره نمایم : عکاسباشی ، تهامی ، چهره نما ، خادم ، افشار ،مهتاب اطلس ، زیره ، رکس، پروین ، پرتو ، ونوس ، پارس ، شایان ، همایون ، کریستال ، هلن ، ژان ، شهرزاد ، سیلوانا ، آتلانتیک ، سالو ، ترقی ، ماپاک ، ظریفیان ، سیلان ، بهار ، لرد ، پرس ، سون ، فخرالدین ، کارن ، سایه ، پر ، آتن ، یونان ، البرز ، زرافشان ورزشی و …

محمد جعفر خادم اولین عکاسی بود که با استفاده از الکتریسیته ، در شب عکاسی را ابداع نمود ، در روز نیز در اتاق بسته با نور برق عکسبرداری میکرده است . از جمله ایشان عکاس مخصوص رضا خان پهلوی نیز بوده است که عکس های زیادی از ایشان بجای مانده است .

عکاسان خبرگزاری پارس در همه ی سطوح فنون عکاسی فعال بودند . از دربار گرفته تا تهیه عکس و خبر و رپرتاژ های خبری از داخل و خارج کشور و ارائه ی عکس های نمایشگاهی بین المللی و عکس های مستند ، خلقی ، صنعتی ، طبیعت ، تبلیغاتی ، پرتره ، پرتره خبری ، سینمایی ، تئاتر ، اپرا ، تخیلی ، کار با نور ، بی نور ، نور آفتاب ، نور مصنوعی ، هالوژنی ، پرده رفلکس ، گنجانیدن راز و رمز در خلق عکس های هنری ، ترکیبی ، ورزشی ، جنگی و غیره

بخصوص حضور چشم گیر عکاسان خبرگزاری پارس در صحنه های خشن روزهای انقلاب در میادین ، خیابان های تهران که آثارشان در کتابی به نام سی سال انقلاب ایران به چاپ رسیده است ، از ۳۶ عکاس دوران انقلاب طی مراسمی تجلیل به عمل آمد ، که مطلبی از آن در پیوست تقدیم شده است . و همچنین در جنگ تحمیلی تعدادی از عکاسان مطبوعات به شهادت رسیدند ، آثارشان باقیست و حضور عکاسان جراید کیهان ، اطلاعات ، آیندگان ، کانون عکاسان ایران فعالیت های بسیار چشم گیر در عرصه عکس ایران داشتند .

در اردبیل نیز عکاسان روسی به نام چالیک و قدیر ثباتی آذر که از روسیه به صورت فصلی به اردبیل در رفت و امد بودند عکس های از مردم اردبیل تهیه کردند که آثاری از آنها باقیست و سایر عکاسان قدیمی اردبیل به نام های گنجه ای ، الفبایی اول و دوم ، حاج مهدی همایون شاگرد گنجه ای ، رضوان اولی ، سپهری ، سعیدی ، ید الله شاهین ، مظفر ، فرزانه ، بلال ، حاج بابا امیری ، ثباتی آذرها ، میر جوادی ، ارشادی ، عیوضی و غیره از عکاسان قدیمی شهرستان اردبیل بوده اند .

اکنون عکاسان جوان و فعال با دستگاه ها و ابزار های بسیار مفید دیجیتال عکس های پرتره و عروس به صورت رنگی و متری و سالنی پیشرفته تر از دیگر شهر های ایران فعالیت دارند . و امید میرود در همه ی سطوح عکاسی اعم از پرتره ، صنعت ، مهارتی ، تبلیغاتی ، ورزشی ، طبیعت ، عکس های خبری با دست پر در نمایشگاه های بین المللی حضور بهم برسانند.

با تقدیم حمید رهبری

۰۵\۰۳\۹۳